به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ اهداف عزاداری های محرم نباید فقط به ابراز غم در مصیبت اباعبدالله الحسین (ع) منتهی بشود، بلکه اهداف مهم دیگری نیز هستند که در ادامه، برخی از آنان بیان شده است.

عزاداری و گریه بر مصیبت های امام حسین (ع) تنها هدف برگزاری مراسمات ماه محرم الحرام نمی‌باشد بلکه این عزاداری ها، اهداف بزرگی دارند که برخی از اهداف عزاداری محرم را می‌توان اینگونه توصیف کرد: تقویت روح استکبار ستیزی، بصیرت افزایی، حفظ مکتب و شریعت امامان، تزکیه نفس، معرفی اهل بیت معصوم (ع) به عنوان الگو مسلمانان، وحدت میان امت مسلمان، معرفی اسلام حقیقی به جهانیان، کسب معنویت و تعلیم معارف دینی، اهداف والایی که اگر مسلمین به آن ها توجه کنند، بسیاری از مشکلات جامعه اسلامی را می‌توان بر طرف کرد. در ادامه به بررسی برخی از این اهداف می‌پردازیم.

تقویت روح استکبار ستیزی و بصیرت افزایی

یکی از دلایل پیدایش واقعه کربلا، نبود بصیرت جامعه اسلامی است که امروزه بایستی جامعه اسلامی از این ایراد بزرگ دور بماند. با کمی دقت در می‌یابیم که یکی از آثار و اهداف عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع)، بصیرت افزایی و شناخت مستضعف و مستکبر، حق و غیر حق است و از آن جهت که دیانت از سیاست جدا نیست، بایستی یک از تأثیرات عزاداری های محرم، تقویت روح استکبار ستیزی و پرورش دهنده روح حماسه و ایثار باشد. امام خمینی (ره) در سخنی، ماه محرم را اینگونه بیان می‌کنند: «با حلول ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و فداکاری آغاز شد؛ ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد، ماهی که قدرت حق، باطل را تا ابد محکوم و داغ باطل بر جبهه ستمکاران و حکومت‌های شیطانی زد، ماهی که به نسل‌ها در طول تاریخ، راه پیروزی بر سر نیزه را آموخت، ماهی که شکست ابر قدرت‌ها را در مقابل کلمه حق به ثبت رساند.»

امام خمینی (ره) درباره اهمیت این موضوع با اشاره به این که عزاداری امام حسین (ره) یک ملت را برای مقاصد اسلامی بسیج می‌کند، می‌گویند: «مجلس عزا فقط برای ثواب بردن از گریه و غم و اندوه نیست، بلکه هدف مهم آن، قضیّه سیاسی است که ائمه ما در صدر اسلام نقشه اش را کشیده‌اند که تا آخر باشد.» مقام معظم رهبری با نفی هیأت سکولار اظهار می‌کنند: «هیأت ها نمی‌توانند سکولار باشند؛ هیأت امام حسینِ سکولار ما نداریم! هر کس به امام حسین (ع) علاقه‌مند است یعنی علاقه‌مند به اسلام سیاسی است، اسلام مجاهد است، اسلام مقاتله است، اسلام خون دادن است، اسلام جان دادن است؛ معنای اعتقاد به امام حسین (ع) این است.»

عزاداری و گریستن برای شهدای کربلا، تجدید بیعت با عاشورا و فرهنگ شهادت و تغذیه فکری و روحی با این مکتب است.
گریه بر مصیبت‏های امام حسین(ع) ثواب‏ و فضیلت‏های فراوانی دارد چراکه اشک ریختن در عزای حسین(ع) نشانه پیوند قلبی با اهل بیت (ع) و سیدالشّهدا (ع) است. شهید مطهری درباره آثار گریه برای شهید این‌گونه می‌گوید: «گریه بر شهید، شرکت در حماسه او و هماهنگی با روح معنوی و موافقت با نشاط و حرکت او است». گریه در فرهنگ عاشورائیان سلاح همیشه برّانی است که فریاد اعتراض به ستمگران را دارد. اشک زبان دل است و گریه فریاد عصر مظلومیت، رسالت اشک نیز پاسداری از خون شهید است. امام خمینی(ره) گریه کردن در عزای امام حسین (ع) را زنده نگه داشتن نهضت و گریه بر مظلوم را فریاد مقابل ظالم می‌دانند. هم چنین در جلد سیزدهم کتاب صحیفه نور، امام خمینی (ره) ضمن بیان اینکه گریه ما سیاسی است می‌گویند: «با همین اشک، سیل جریان می‌دهیم و خرد می‌کنیم سدهایی که در مقابل اسلام ایستاده است.»

ایجاد وحدت و تقویت ارتباط میان مسلمانان

ایجاد وحدت و تقویت ارتباط میان مسلمانان یکی دیگر از اهداف بلند عزاداری های محرم است. جامعه مسلمان برای رسیدن به خواسته های خود نیازمند هماهنگی و ارتباط های قوی و پیوند عاطفی میان تک تک افراد است. مناسبت های مذهبی بهترین فرصت برای تقویت وحدت و شرح مسیر پیش روی جامعه اسلامی است، که ماه محرم به عنوان یکی از مهم‌ترین این فرصت ها به شمار می‌رود. عزاداری های محرم از جامعه ای پراکنده، قدرتی بزرگ می‌سازد و امت مسلمان را در برابر نفوذ دشمن متحد می‌کند. این نوع تقویت وحدت را می‌توان در راهپیمایی عظیم اربعین حسینی به وضوح مشاهده کرد. امام خمینی (ره) که عزاداری را عاملی بی نظیر برای کسب هماهنگی و وحدت می‌دانند، در این باره این چنین بیان می‌کنند: «همه روضه بخوانند، همه گریه بکنند، از این هماهنگ تر چه؟ شما در کجا سراغ دارید که یک ملّتی این طور هماهنگ بشود؟ کی این ها را هماهنگ کرده؟ این ها را سیّد الشهداء علیه السلام هماهنگ کرده است، در کجای عالم سراغ دارید مردم این طور هماهنگ باشند، این هماهنگی را از دست ندهید.»

کسب معنویت و تعلیم معارف دینی

امام حسین (ع) به منظور احیای دین قیام کردند و به همین منظور باید احیای دین و ترویج معارف دینی به عنوان یکی از اهداف عزاداری مورد توجه قرار گیرد. شیعیان با حضور در مراسم عزاداری محرم و با کسب معنویت و تزکیه نفس، خود را در برابر نفوذ شیطان بیمه می‌کنند. محبان اهل بیت (ع) با عزاداری بر مصیبت های امام حسین (ع) پیوند عاطفی قوی بین خود و امام معصوم (ع) ایجاد می‌کنند که این ارتباط عاطفی باعث می‌شود فرد پس از عزاداری سعی کند ویژگی های محبوب را در خود تقویت کند. هر مراسم عزاداری باید پایگاهی باشد برای روشنگری احکام شرعی و تعلیم معارف دینی چراکه هدف فقط ذکر مصیبت های امام حسین (ع) و خاندان ایشان نمی باشد بلکه عمل به توصیه های امامان (ع) بایستی مورد توجه قرار بگیرد، به ه

ویژگی های برجسته ماه محرم

 

روزنامه سوال جواب در شماره شنبه بیست و پنجم مهرماه، مطلبی با عنوان ویژگی های برجسته ماه محرم به قلم سید عبدالباقی اسحاقی در ارتباط با اهمیت عزاداری های حضرت سیدالشهدا و لزوم درس گرفتن از واقعه عظیم عاشورا و بهره گیری از این فرهنگ ناب معرفتی منتشر کرده است.

محرم ماه خون و شهادت است. محرم ماه موفقیت انسان های برجسته در آزمایش های دشوار است. محرم ماه تلاش برای کسب رضایت پروردگار است. محرم ماه آشکار شدن چهره های پنهان منافقان و ترفندهای موذیانه آنان است. محرم ماه شتافتن به سوی جهاد با منکرات در چهره های مختلف آن است. محرم ماه نشان دادن اشتیاق برای جانفشانی در راه خداوند است.
محرم ماه دفاع از اسلام، ولایت و امامت است. محرم ماه یادآوری مظلومیت تشیع در طول تاریخ است. محرم ماه اظهار وفاداری و ارادت به ساحت مقدس حضرت سیدالشهداست. محرم ماه مطالعه مجدد در تاریخ و عبرت آموزی از اشتباهات و کم کاری نسل های پیشین و عدم تکرار خطاهای گذشتگان است.
محرم ماه کسب بصیرت و دشمن شناسی است. محرم ماه نشان دادن واکنش جدی در برابر جنگ نرم دشمنان آشکار و نهان است. محرم ماه جانبازی در رکاب سالار شهیدان کربلا است. محرم ماه حضور تمام افراد خانواده در مسیر حمایت از دین اسلام است.
محرم ماه جدا شدن مسیر اهل شعار از اهل عمل همراه با شعور است. محرم ماه نمایان شدن میزان واقعی وفاداری مسلمین به ائمه معصومین علیهم السلام و پیروی صادقانه از آن بزرگواران است. محرم ماه پیمان بستن مجدد با آرمان های والای حضرت امام حسین (ع) است. محرم زمان مناسب برای تدبر و دقت در تاریخ اسلام و بررسی علل قیام حضرت امام حسین (ع) است تا در سایه آن؛ بتوان به یک جهان بینی ناب اسلامی و شیعی دست یافت.
محرم به ما می گوید که جنگ میان حق و باطل همیشه بوده، هست و خواهد بود و این ما هستیم که باید بگوییم در کدام طرف قرار داریم، طرف حق یا طرف باطل؟
محرم به ما می آموزد که مانند مولایمان حضرت سیدالشهدا (ع) باید در صحنه مبارزه با باطل در هر جا و هر زمان که باشد، حاضر و فعال باشیم. محرم به ما می گوید که از تاریخ درس بگیریم و آگاه باشیم که هر کس ذلت شکست را از دشمن بپذیرد، هرگز به سعادت و خوشبختی نخواهد رسید. مین منظور سخنان واعظان دینی در زمینه اصول و احکام دینی و پیام های اخلاقی و اعتقادی فرصتی مناسب برای تعلیم معارف دینی است.

 

به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، محرم یا محرم‌الحرام نخستین ماه از ماه‌های دوازده گانه قمری و از ماه‌های حرام است. این ماه پس از اسلام به دلیل نخستین ماه حرام، محرم نامگذاری و جنگ در این ماه تحریم شده است.

وقایع و حوادث فراوانی در ماه محرم رخ داده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

از مهم‌ترین حوادث و رویداد‌های این ماه شهادت امام حسین (ع) در واقعه خونین و بزرگ قیام تاسوعا و عاشوراست. اسارت خاندان امام حسین (ع) در کوفه و شام، غزوه ذات الرقاع، فتح خیبر، عروج حضرت ادریس به آسمان، استجابت دعای حضرت زکریا (ع)، عبورحضرت موسی (ع) از دریا و غرق شدن فرعونیان در نیل و عذاب اصحاب، به خلافت رسیدن عثمان، قتل محمد امین برادر مامون عباسی، قتل جعفر برمکی و انقراض آل برمک و دولت برامکه از دیگر اتفاقات این ماه است. 

اعمال دهه اول محرم شامل دعاها، نماز‌ها و روزه گرفتن و عزاداری برای امام حسین (ع) و یارانشان است؛ سوگواری محرم عزاداری‌ها و یادبود‌هایی است که به مناسبت به شهادت رسیدن امام حسین (ع) و جمعی از یاران ایشان در واقعه بزرگ کرب و بلا و در سال ۶۱ هجری قمری اتفاق افتاد. البته سوگواری برای امام حسین (ع) مختص ماه محرم نیست و در روز‌های دیگرسال نیز با توجه به فرهنگ و رسم هر منطقه انجام و از روز نخست محرم آغاز می‌شود و در ظهر عاشورا به اوج می‌رسد. در غروب و شامگاه عاشورا، این سوگواری با عنوان مراسم شام غریبان ادامه پیدا می‌کند.

در روز دوازدهم محرم نیز مراسمی با نام سوم امام حسین (ع) برپا می‌شود. این مراسم‌ها در روز شانزدهم محرم با نام هفتم امام حسین (ع) و بیستم صفر با نام اربعین ادامه پیدا می‌کند. مراسم سوگواری سومین امام شیعیان از دیدگاه شیعیان اهمیت بسیاری دارد و انجام آن عبادت است. سوگواری محرم در مکان های مختلف به صورت‌های گوناگون انجام می‌شود. این مراسم علاوه بر ابعاد مذهبی، سیاسی و اجتماعی نیز اهمیت دارد. سوگواری شیعیان ایران در ماه محرم همواره به صورت خودجوش بوده است و حکومت‌ها دخالتی در راه‌اندازی دسته‌های عزاداری و برپایی مجالس سوگواری نداشته‌اند.

در روز‌های عزاداری محرم چهره شهر‌های بزرگ و کوچک ایران به صورت چشمگیری تغییر می‌کند و سیاهپوش می‌شود. بیرق‌ها و علم‌های سیاه و گاه سبزرنگ بر در و بام تکایا، مساجد، خانه‌ها، موسسات، ادارات و معابر افراشته می‌شود. زن و مرد و پیر و جوان سیاه می‌پوشند و خصوصاً در ظهر عاشورا برخی چهره‌ها و موهایشان را گل‌آلود می‌کنند. در این ایام زنان و مردان و به خصوص جوانان در مساجد و معابر و تکایا جمع می‌شوند به سر و سینه خود می‌کوبند تا عزا برپا دارند.

اعمال روز و شب اول محرم

شب و روز اول ماه محرم دارای نماز و آداب خاصی است که در کتاب مفاتیح‌الجنان بیان شده است.

خواندن دعای اول ماه، خواندن نماز‌های مستحبی و روزه گرفتن از مهم‌ترین اعمال شب و روز اول ماه محرم است؛ از امام رضا (ع) منقول است

رسول اکرم (ص) در اعمال دهه اول محرم در روز اول، دو رکعت نماز مى‌‏خواند و چون فارغ مى‌شد دست‌ها را بلند مى‌‏کرد و این دعا را سه دفعه مى‌خواند:

اللَّهُمَّ أَنتَ الْإِلَهُ الْقَدِیمُ وَ هَذِهِ سَنَهٌ جَدِیدَهٌ فَأَسْأَلُکَ فِیهَا الْعِصْمَهَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْقُوَّهَ عَلَى هَذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَهِ بِالسُّوءِ وَ الاِشْتِغَالَ بِمَا یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ یَا کَرِیمُ‏ یَا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِکْرَامِ یَا عِمَادَ مَنْ لاَ عِمَادَ لَهُ یَا ذَخِیرَهَ مَنْ لاَ ذَخِیرَهَ لَهُ یَا حِرْزَ مَنْ لاَ حِرْزَ لَهُ یَا غِیَاثَ مَنْ لاَ غِیَاثَ لَهُ یَا سَنَدَ مَنْ لاَ سَنَدَ لَهُ یَا کَنْزَ مَنْ لاَ کَنْزَ لَهُ‏ یَا حَسَنَ الْبَلاَءِ یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا عِزَّ الضُّعَفَاءِ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَى یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَى یَا مُنْعِمُ یَا مُجْمِلُ یَا مُفْضِلُ یَا مُحْسِنُ
أَنتَ الَّذِی سَجَدَ لَکَ سَوَادُ اللَّیْلِ وَ نُورُ النَّهَارِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ وَ شُعَاعُ الشَّمْسِ‏ وَ دَوِیُّ الْمَاءِ وَ حَفِیفُ الشَّجَرِ یَا اللَّهُ لاَ شَرِیکَ لَکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا خَیْراً مِمَّا یَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا لاَ یَعْلَمُونَ وَ لاَ تُؤاخِذ ْ نَا بِمَا یَقُولُونَ‏ حَسْبِیَ اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَ مَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبَابِ‏ رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذ ْ هَدَیْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُ نکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّاب. 

بهتر است در شب اول، بعضى از نمازهایى را که در این شب سفارش شده است به مقدار حال و توانایى خوانده شود. خواندن دو رکعت نماز شامل حمد و یازده بار قل هو الله احد در شب اول محرم دارای فضیلت و ثواب بسیار است.

بر اساس روایات روزه گرفتن در روز اول ماه همراه با کار‌های خیر برابر عبادت یک سال است و فرد تا سال آینده محفوظ خواهد بود. مستحب است روزه تمام ماه گرفته شود و در مورد روزه تاسوعا و عاشورا روایت مخصوص داریم؛ اما احتیاط این است که روز عاشورا روزه گرفته نشود ولى از خوردن و آشامیدن تا عصر خوددارى شود و آن‌گاه فرد چیزى بخورد یا بیاشامد.

اعمال روز سوم ماه محرم

روزه گرفتن: در روایت آمده است حضرت یوسف (ع) در این روز از چاه خارج شد و اگر کسى این روز را روزه بگیرد، خداوند مشکل او را برطرف و سختی‌ها را بر او آسان مى کند.

اعمال روز نهم ماه محرم

زیارت حرم مطهر امام حسین (ع) در روز نهم محرم دارای ثواب و فضلیت بسیار است؛ اگر کسى در این شب در کربلا باشد و زیارت امام حسین (ع) را بجا آورد، خداوند متعال تا صبح او را آغشته به خون امام حسین (ع) و از جمله شهدا با آن امام حسین (ع) محشور فرماید.

اعمال روز دهم ماه محرم

شایسته است شیعیان در روز دهم محرم که روز شهادت امام حسین (ع) و روز مصیبت و حزن ائمه اطهار (ع) است، مشغول هیچ کار دنیوی نشوند و به گریه و نوحه و مصیبت برای امام حسین (ع) و یارانشان بپردازند.

خواندن چهار رکعت نمازمستحبی در هر رکعت حمد و پنجاه مرتبه توحید؛ این نماز مطابق با نماز امیرالمومنین (ع) است که فضیلت بسیار دارد؛ شایسته است بعد از نماز، ذکر خدا و صلوات بسیار و بر دشمنان رسول الله (ص) آنچه در توان است لعنت فرستاده شود.

براى شب دهم محرم دعا و نمازهاى زیادی با فضیلت هاى بسیار نقل شده است؛

از جمله آنها صد رکعت نماز هر رکعت خواندن حمد و سه مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ و بعد از پایان نماز گفتن هفتاد مرتبه: سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ‏ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ‏ است. خواندن دعای زیر جزو اعمال دهه اول محرم است و در روز عاشورا نیز توصیه شده است:

اللَّهُمَّ أَنتَ مُتَعَالِی الْمَکَانِ عَظِیمُ الْجَبَرُوتِ شَدِیدُ الْمِحَالِ غَنِیٌّ عَنِ الْخَلاَئِقِ عَرِیضُ الْکِبْرِیَاءِ قَادِرٌ عَلَى مَا تَشَاءُ قَرِیبُ الرَّحْمَهِ صَادِقُ الْوَعْدِ سَابِغُ النِّعْمَهِ حَسَنُ الْبَلاَءِ قَرِیبٌ إِذَا دُعِیتَ مُحِیطٌ بِمَا خَلَقْتَ قَابِلُ التَّوْبَهِ لِمَنْ تَابَ إِلَیْکَ‏ قَادِرٌ عَلَى مَا أَرَدْتَ وَ مُدْرِکٌ مَا طَلَبْتَ وَ شَکُورٌ إِذَا شُکِرْتَ وَ ذَکُورٌ إِذَا ذُکِرْتَ‏ أَدْعُوکَ مُحْتَاجاً وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فَقِیراً وَ أَفْزَعُ إِلَیْکَ خَائِفاً وَ أَبْکِی إِلَیْکَ مَکْرُوباً وَ أَسْتَعِینُ بِکَ ضَعِیفاً وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ کَافِیاً احْکُمْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ قَوْمِنَا (بِالْحَقِّ) فَإِنَّهُمْ غَرُّونَا وَ خَدَعُونَا وَ خَذَلُونَا وَ غَدَرُوا بِنَا وَ قَتَلُونَا وَ نَحْنُ عِتْرَهُ نَبِیِّکَ وَ وَلَدُ (وُلْدُ) حَبِیبِکَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الَّذِی اصْطَفَیْتَهُ بِالرِّسَالَهِ وَ ائْتَمَنْتَهُ عَلَى وَحْیِکَ‏ فَاجْعَلْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا فَرَجاً وَ مَخْرَجاً بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ‏

مقتل خوانی، شب زنده داری، خواندن هزار مرتبه توحید، خواندن زیارت عاشورا معروفه، خواندن زیارت وارث و احیا گرفتن از اعمال دهه اول محرم است و فضیلت عبادت جمیع ملائکه و عبادت هفتاد سال را دارد. فرستادن هزار مرتبه لعنت بر قاتلان امام حسین (ع) و یارانشان هم از اعمال دهه اول محرم است.